Τις μεγάλες αδυναμίες της φορολογικής διοίκησης στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής καταγράφουν ειδικοί του ΔΝΤ και της Κομισιόν σε έκθεση που συνέταξαν τον Ιανουάριο και η οποία δημοσιοποιήθηκε από συνδικαλιστές των Εφοριακών.
Εντοπίζοντας σημαντικές καθυστερήσεις σε θέματα διαχείρισης εσόδων και αναποτελεσματικές παρεμβάσεις στη φορολογική διοίκηση, έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, μεγάλες ελλείψεις προσωπικού για τη διενέργεια ελέγχων και την είσπραξη οφειλών, έλλειψη κινήτρων και χαμηλές αμοιβές για τους ελεγκτές καταθέτουν βελτιωτικές προτάσεις.

Κάνουν όμως και αυστηρές συστάσεις με βάση και τις δεσμεύσεις της χώρας στο πλαίσιο του μνημονίου, υπενθυμίζοντας για παράδειγμα τη δέσμευση που έχει αναληφθεί βάσει μνημονίου να μη γίνει νέα ρύθμιση ληξιπρόθεσμων οφειλών και γενικά να μην υπάρξουν άλλες φορολογικές αμνηστίες οι οποίες δεν απέδωσαν στο παρελθόν όταν εφαρμόστηκαν.

Προτείνουν αυστηροποίηση ποινών με άσκηση ποινικών διώξεων ακόμη και για τις περιπτώσεις που ο φορολογούμενος εξοφλεί το φόρο που βεβαιώνεται.

Προτείνεται επίσης η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και της αυτονομίας του γενικού γραμματέα δημοσίων εσόδων, ενώ επισημαίνεται ότι η διεύθυνση εσωτερικών υποθέσεων έχει ήδη παραλάβει στοιχεία 130 υπαλλήλων του υπουργείου που ερευνώνται για εμβάσματα σε τράπεζες του εξωτερικού.

Η έκθεση που υπογράφεται από 12 ειδικούς εμπειρογνώμονες εξετάζει τις επιχειρησιακές επιδόσεις στη φορολογική διοίκηση, τη θεσμική μεταρρύθμιση, προχωρεί στην αξιολόγηση δομών τελωνειακής και φορολογικής διοίκησης και περιγράφει την τεχνική βοήθεια.

Αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις

Οι ειδικοί αναφέρουν πως οι μεταρρυθμίσεις στη φορολογική διοίκηση εξακολουθούν να προχωρούν αποσπασματικά και ότι το περιβάλλον των μεταρρυθμίσεων είναι συγκεχυμένο, χαρακτηρίζεται από περιοχές όπου συντελείται πρόοδος, αλλά και από ορισμένες οπισθοδρομήσεις ή και μια κάποια έλλειψη ενεργούς αντίληψης περί του πιθανού αντικτύπου των πρόσφατων αλλαγών.

Στην έκθεση σημειώνεται πως η φορολογική διοίκηση συνέχισε να βαδίζει στην πεπατημένη της ανεπαρκούς απόδοσης κατά το 2012 και πολλά από τα λειτουργικά κριτήρια αναφοράς δεν εκπληρώθηκαν.

Ενδεικτικά σημειώνεται πως ορισμένες αλλαγές ως προς τη στελέχωση με ελεγκτές όντως πραγματοποιήθηκαν, καθυστέρησαν όμως να παγιωθούν.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως οι δεξιότητες των νέων ελεγκτών είναι ανεπαρκείς, ενώ ορισμένοι ιδιαίτερα νευραλγικοί τομείς παραμένουν υποστελεχωμένοι.

Απαιτούνται και πάλι ορισμένες ταχύτατες ενέργειες για να αντιμετωπιστούν οι διαφαινόμενες ανάγκες προκειμένου να προσδιοριστούν τα λειτουργικά κριτήρια αναφοράς για το 2013, να υιοθετηθούν επιτυχώς και να μην αστοχήσουν οι επιδόσεις έναντι τους.

Υποστελέχωση και έλλειψη υποδομών

Στην έκθεση διαπιστώνονται έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, μεγάλες ελλείψεις προσωπικού για τη διενέργεια των φορολογικών ελέγχων και την είσπραξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο, αλλά και απουσία κινήτρων για την κινητοποίηση του ανθρώπινού δυναμικού.

Μεταξύ άλλων, σημειώνεται ότι οι υπηρεσίες με αρμοδιότητες αιχμής, όπως οι φορολογικοί έλεγχοι και η είσπραξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών, είναι υποστελεχωμένες, οι περισσότεροι ελεγκτές στη ΔΟΥ μεγάλων επιχειρήσεων δεν έχουν δικό τους χώρο εργασίας και ηλεκτρονικό υπολογιστή, οι αμοιβές των νεοεισερχόμενων ελεγκτών είναι μόλις 700 ευρώ.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται στην έκθεση, το 2012, ολοκληρώθηκε ο έλεγχος σε 765 υποθέσεις μεγάλων οφειλετών, βεβαιώθηκε ληξιπρόθεσμο χρέος ύψους 16,4 δισ. ευρώ και εισπράχθηκαν τελικά μόνο 80,53 εκατ. ευρώ.

Το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών που εισπράχτηκε το 2012 ανήλθε σε 1,099 δισ. ευρώ έναντι 2 δισ. ευρώ που ήταν ο ετήσιος στόχος.

Διαπιστώνεται μάλιστα ότι στην Επιχειρησιακή Μονάδα Είσπραξης των Ληξιπρόθεσμων απασχολούνται 37 άτομα από 50 που θα έπρεπε να είναι και χωρίς την κατάλληλη μηχανογραφική υποστήριξη.

Μεγάλο αγκάθι εξακολουθεί να είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ληξιπρόθεσμων οφειλών είναι ανεπίδεκτο είσπραξης και οφείλεται από επιχειρήσεις που έχουν πτωχεύσει.

Για αυτό και προτείνεται η διαγραφή των ληξιπρόθεσμων οφειλών που θεωρούνται ανεπίδεκτες είσπραξης.

Επισημαίνεται, ακόμη, ότι το 2012 ολοκληρώθηκε μόνο το 25% των ελέγχων που είχαν προγραμματισθεί κυρίως λόγω της έλλειψης ελεγκτικού προσωπικού.

Σημαντικό πρόβλημα εξακολουθεί να είναι και η μεγάλη καθυστέρηση στην επιστροφή του ΦΠΑ, καθώς στο τέλος του 2012 δεν είχε επιστραφεί 1,74 δισ. ευρώ κυρίως λόγω των χρονοβόρων ελέγχων που γίνονται στον τομέα αυτόν. Οι εκκρεμείς αιτήσεις επιστροφής ανέρχονται σε 7.523.

Προτείνεται μάλιστα να τιμωρείται το Δημόσιο για την καθυστέρηση των επιστροφών προς τους φορολογούμενους.

Ενισχυμένη αυτονομία του γγ Εσόδων

Σύμφωνα με τα στελέχη του ΔΝΤ και της ΕΕ, οι προτάσεις για περισσότερη αυτονομία στον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων, Χάρη Θεοχάρη, δεν βρίσκονται στη σωστή τροχιά.

Προειδοποιούν δε πως οι δεσμεύσεις δυνάμει των προγραμμάτων στήριξης θέτουν την απαίτηση να υπάρξει σαφής πρόοδος για τη διασφάλιση περισσότερης αυτονομίας μέσω νομοθετικών ενεργειών έως το τέλος Φεβρουαρίου 2013.

Το κλιμάκιο της αποστολής αναφέρει πως δεν είναι καθόλου πεπεισμένο ότι οι ελάχιστες προϋποθέσεις που τέθηκαν, προκειμένου να αποτελέσουν οδηγό για τον προσδιορισμό ενός βαθμού «αυτονομίας» της φορολογικής διοίκησης, θα εκπληρωθούν.

«Με βάση το σχέδιο της κυβέρνησης ως έχει, η φορολογική διοίκηση συνιστά Γενική Γραμματεία εντός του πλαισίου των Δημοσίων Υπηρεσιών του κράτους. Τούτο σημαίνει ότι ισχύουν οι περιορισμοί του Δημοσιοϋπαλληλικού Κώδικα σχετικά με την απόδοση αυτονομίας. Αποδεικνύεται ότι αυτοί οι περιορισμοί είναι δύσκολο να υπερκεραστούν.»

»Ο διαφαινόμενος κίνδυνος είναι ότι η φορολογική διοίκηση θα συνεχίσει να ακολουθεί μια πορεία βραδύτατων μεταρρυθμίσεων χωρίς να δίνεται τέλος ούτε στις πολιτικές επεμβάσεις ούτε στη διαφθορά» σημειώνεται στην έκθεση.

Υπογραμμίζεται ακόμη ότι ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων δεν είναι σε θέση να υιοθετήσει νέες δομές αποτελεσματικά και αποδοτικά, ούτε να προσλάβει τους κατάλληλους ανθρώπους ή να διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό της και να διασφαλίζει ότι τα στελέχη που δεν αποδίδουν επαρκώς θα αντιμετωπιστούν με ευθυδικία-ακόμη και με πρόωρη συνταξιοδότηση ή αποπομπή.

«Η κυβέρνηση χρειάζεται να άρει τα γραφειοκρατικά εμπόδια που αναστέλλουν τη θεσμική μεταρρύθμιση και πρέπει να ανανεώσει απερίφραστα τη δέσμευσή της να επιφέρει μια μακρόπνοη θεσμική μεταρρύθμιση στη φορολογική διοίκηση που θα θεσπίζει την αυτονομία της και να πραγματοποιήσει σημαντικά άλματα προς την επίτευξή της έως το τέλος Φεβρουαρίου 2013» τονίζεται στην έκθεση οπού διατυπώνονται οι εξής συστάσεις:

Θεσμική Μεταρρύθμιση

• Να υπάρξει δήλωση της Κυβέρνησης που να καταδεικνύει ξεκάθαρα την πρόθεσή της να επιτευχθεί  απαραίτητη αυτονομία στη φορολογική διοίκηση, καθώς και την προθυμία της να εγκαταλειφθούν οι υφιστάμενοι διοικητικοί περιορισμοί προκειμένου αυτό να γίνει πράξη.
• Να ολοκληρωθούν οι προγραμματικές εργασίες της Ομάδας Εργασίας Θεσμικής Μεταρρύθμισης σύμφωνα με το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα.
• Η διαχείριση της διευκόλυνσης και της υλοποίησής της αυτονομίας να γίνει με τη σύγχρονη προσέγγιση διοίκησης έργου, με υποβολή μηνιαίων αναφορών προς τον Υπουργό Οικονομικών επί της συντελούμενης προόδου.

Λειτουργική Αξιολόγηση Δομών

• Να συμπεριληφθεί το ΣΔΟΕ στη δομή της ΓΓΔΕ ως αρχικό βήμα για την ενσωμάτωσή του στη Φορολογική Διοίκηση.
• Να συμπεριληφθεί η ΓΓΠΣ στη δομή της ΓΓΔΕ.
• Οι λειτουργικές αρμοδιότητες φορολογικής πολιτικής να μεταφερθούν στη Γενική Διεύθυνση Οικονομικής Πολιτικής του Υπουργείου Οικονομικών.
• Να θεσπιστεί λειτουργία διευκόλυνσης εμπορίου περιλαμβανόμενων των εξωτερικών επικοινωνιών καθώς και της υποστήριξης του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Τελωνείων (ICIS) εντός της Τελωνειακής Διοίκησης.

Είσπραξη Οφειλών

• Να ανανεωθεί η εστίαση της ΕΜΕΙΣ ('Μονάδας Μεγάλων Οφειλετών') με επίκεντρο τις εισπράξιμες μεγάλες οφειλές.
• Να στελεχωθεί πλήρως η υφιστάμενη ΕΜΕΙΣ και να συσταθεί παράλληλα δεύτερη 'Μονάδα Μεγάλων Οφειλετών' για τη μεγιστοποίηση της είσπραξης οφειλών από τις 1500 μεγαλύτερες εισπράξιμες οφειλές κατά το 2013.

ΔΟΥ Μεγάλων Επιχειρήσεων

• Να καταργηθεί η υποχρέωση ελέγχου από τη ΔΟΥ ΜΕΦΟ των φορολογικών δηλώσεων των τελευταίων δέκα ετών.
• Να εφαρμοστεί το σύστημα επιλογής υποθέσεων προς έλεγχο βάσει κανόνων έως το τέλος Φεβρουαρίου 2013.

Φυσικά Πρόσωπα Μεγάλου Πλούτου/Ελεύθεροι Επαγγελματίες Υψηλών Εισοδημάτων

• Να δημοσιευθεί η Υπουργική Απόφαση για την υλοποίηση Μεθόδων Έμμεσων Ελέγχων.
• Να μετακινηθούν 19 επιπλέον ελεγκτές στο ΔΕΚ Αθηνών και 11 στο Θεσσαλονίκης.
• Τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργούνται στη διευρυμένη δεξαμενή υποθέσεων να παρακολουθούνται στενά και να αναπροσαρμοστούν τα κριτήρια επιλογής, ιδιαίτερα εκείνα που αφορούν σε ελεύθερους επαγγελματίες (πχ γιατρούς, δικηγόρους).

Επίλυση Διαφορών

Να ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες για να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί η υποχρεωτική διαδικασία διοικητικής επίλυσης διαφορών που απαιτείται δυνάμει του Μνημονίου.

Προσλήψεις Ελεγκτών

• Να επιταχυνθεί η εξωτερική πρόσληψη των επιπλέον 200 νέων ελεγκτών ώστε να διασφαλιστεί η εκπλήρωση της δεσμευτικής υποχρέωσης που έχει αναληφθεί για το τέλος Μαρτίου.
• Να αυξηθεί ο αριθμός των εξωτερικά προσλαμβανόμενων ελεγκτών εντός του πλαισίου των περιορισμών που ισχύουν για το σύνολο της κυβέρνησης ως προς την ιεράρχηση προτεραιοτήτων και τις προσλήψεις (την περίοδο 2013-14 θα χρειαστούν επιπλέον 500 εξωτερικά προσλαμβανόμενοι ελεγκτές ετησίως-μάλιστα ευκταίο θα ήταν πολλοί από αυτούς να διαθέτουν πτυχίο νομικής).