Επιστρέφω από τα πατρώα εδάφη της Ηπείρου έπειτα από όμορφες πασχαλινές διακοπές κουβαλώντας δύο αντιφατικές εικόνες που προκαλούν θλίψη και προβληματισμό:
Εικόνα 1: Σε παραλίμνια καφετέρια στα Γιάννενα μας σέρβιρε μια νεαρή, ευειδής, ευγενής και σπινθηροβόλα σερβιτόρα. Πιάσαμε την κουβέντα: «Είσαι φοιτήτρια που εργάζεται τις διακοπές για το χαρτζιλίκι;» ρώτησε ένας της παρέας. «Οχι, είμαι άνεργη αρχιτεκτόνισσα που εργάζεται για να ζήσει» αποκρίθηκε με πικρό χαμόγελο. Μείναμε άφωνοι. «Μην εκπλήσσεστε. Και η συνάδελφος στην επόμενη καφετέρια αρχιτεκτόνισσα είναι» είπε και συνέχισε: «Δεν ξέρετε ότι επτά στους δέκα νέους αρχιτέκτονες είναι άνεργοι; Δεν έχετε ακούσει ότι καραβάνια από εμάς
ξενιτεύονται για επαγγελματική αποκατάσταση στη Γερμανία, στη Σουηδία, στον Καναδά, στην Αυστραλία, στον αραβικό κόσμο και στην Αφρική; Εχω κάνει και εγώ αιτήσεις προς Ανατολάς, Δυσμάς και Νότο και ελπίζω να ανοίξει ο δρόμος για την αξιοποίηση του πτυχίου και την επαγγελματική αποκατάστασή μου. Οσοι από τους νέους συναδέλφους μένουν εδώ υποαπασχολούνται και κακοπληρώνονται ή παίρνουν κάποιο μεταπτυχιακό ελπίζοντας ότι θα τους βοηθήσει για την ανεύρεση εργασίας».
Εικόνα 2: Στην τοπική τηλεόραση, σοβαροφανείς, περισπούδαστοι, «μαχητικοί» ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, αξιωματούχοι του πανεπιστημίου, κυβερνητικοί βουλευτές, δήμαρχοι, όλοι λίγο ή καθόλου σχετικοί με τη λειτουργία και την ανάπτυξη του πανεπιστημίου, απαιτούσαν, έπειτα από «συνεδρίαση», από το υπουργείο Παιδείας την έναρξη λειτουργίας Αρχιτεκτονικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων! Δεν στήριζαν την απαίτηση με βάση κάποια μελέτη που αναδείκνυε την αναγκαιότητα λειτουργίας μιας ακόμη Αρχιτεκτονικής Σχολής στη χώρα (διαθέτουμε ήδη έξι, ζωή να 'χουν!). Δεν φαίνεται να τους απασχολούσε το γεγονός ότι η ανεργία μαστίζει τον κλάδο, ότι τα μεγάλα έργα που σποραδικά γίνονται ανατίθενται σε αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού. Δεν τους συγκινούσε το γεγονός ότι οι υπάρχουσες αρχιτεκτονικές σχολές παράγουν ήδη υπεραρκετούς πτυχιούχους (κάθε χρόνο εισάγονται περίπου 550 φοιτητές!). Δεν φαίνεται να συνειδητοποιούν το τεράστιο κόστος για την ανάπτυξη και λειτουργία Αρχιτεκτονικής Σχολής. Ποιος θα το πληρώσει; Το χρεοκοπημένο κράτος; Πού θα εργαστούν οι απόφοιτοι; Γκαρσόνια σε καφετέριες ή αρχιτέκτονες στο εξωτερικό; Τίποτα από αυτά δεν έδειχνε να απασχολεί στα σοβαρά τους μακάριους ταγούς... Γι' αυτούς τα αιτήματα δεν κοστίζουν, ο κρατικός κορβανάς είναι ανεξάντλητος, το κράτος είναι ο καλός πατερούλης που φέρνει δώρα...
Οι δύο εικόνες αντιπροσωπεύουν δύο συμπληρωματικές όψεις της Ελλάδας της χρεοκοπίας. Από τη μια η εμπειρία της οικονομικής κατάρρευσης, η αβεβαιότητα και η απίστευτη σπατάλη ανθρώπινου ταλέντου. Από την άλλη, ο ξύλινος «θεσμικός» λόγος, ίδιος εδώ και σχεδόν 40 χρόνια, που «διεκδικεί» ιδιοτελώς, δίχως αίσθηση ευρύτερου δημόσιου συμφέροντος, που μάχεται για βραχυπρόθεσμα και μη βιώσιμα τοπικά ή συντεχνιακά οφέλη, δίχως όραμα και στρατηγική - ένας λόγος που το μόνο που έμαθε είναι να απαιτεί και να υπόσχεται, όχι να οικοδομεί με υπομονή, φαντασία και σκληρές επιλογές.
Είμαι βέβαιος ότι κάθε σκεπτόμενος πολίτης θα περίμενε από τους πολιτικούς και πνευματικούς ταγούς έναν πιο πειστικό και τεκμηριωμένο λόγο. Λόγο που να στηρίζεται σε μελέτες αναγκαιότητας και σκοπιμότητας και όχι λόγο δημαγωγικό, κενό περιεχομένου, που απευθύνεται λαϊκιστικά σε αυτούς που θέλουν να γεμίσουν ξενοίκιαστα διαμερίσματα, κενές θέσεις εστιατορίων ή να βολέψουν φίλους και συγγενείς σε θέσεις διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Αν κάτι πρέπει να μας μείνει από την εμπειρία της χρεοκοπίας είναι η ανάγκη να ξεφύγουμε από τον τοπικιστικό ή συντεχνιακό διεκδικητισμό. Μόνο τότε θα κάνουμε ορθολογικές επιλογές οι οποίες θα οδηγούν σε μια ακμαία οικονομία που θα αξιοποιεί τα προσόντα των ανθρώπων της αντί να μετατρέπει τους αρχιτέκτονες σε γκαρσόνια και τους μηχανικούς σε ταξιτζήδες!
Ελπίζω το υπουργείο Παιδείας να μην εισακούσει αστήρικτες, οικονομικά καταστροφικές, επιπόλαιες προτάσεις. Πολιτικοί είναι όμως και αυτοί. Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει…
